Sól ziemi czarnej

Ten lud nie miał swojej szlachty i nie miał swojego mieszczaństwa, miał tylko swoich buntowników i swoich żołnierzy, i miał swoich przywódców. Szedł ku Polsce, prostując plecy przygniecione trudem nadmiernym dla obcych. Tymi słowami rozpoczyna się filmowa gawęda Kazimierza Kutza, będąca hołdem złożonym dawnym mieszkańcom Śląska. Sól ziemi czarnej – której pierwotny zamysł, jak głosi anegdota, objawił się reżyserowi we śnie – rozgrywa się w 1920 roku i opowiada o drugim powstaniu śląskim. Głównym bohaterem jest tutaj młody Gabriel Basista, który razem z pobratymcami staje do walki o wspólną sprawę. Jego bitewne perypetie układają się w ciąg luźno połączonych, równocześnie widowiskowych i poetyckich epizodów. Film Kutza to kino nie tyle historyczne, ile mitologiczne, ekranowa wizja jest jawnie wyidealizowana. Barwne, ekscentryczne dzieło stanowi pierwszą część śląskiej trylogii, w skład której wchodzą też Perła w koronie i Paciorki jednego różańca.